Türk Lehçelerinde Organ Adlarının Karşılaştırılması

Özet

Bu çalışmada lehçe kavramı Çağdaş Türk Lehçeleri dersleri adlandırmasındaki anlamıyla kullanılmıştır. Lehçeler arası kurulan ilişkide coğrafi konum, kültürel ve siyasî paylaşımlar etkilidir. Geçmişten günümüze Türklerin mücadelesini sürdürdüğü coğrafyanın büyüklüğü ve etkileşimde oldukları kültürel yapı dillerini de etkilemiştir. Bu etki Türk dünyasında lehçe, ağız ve şiveler oluşması bakımından zengin bir sonuç doğurmuştur. Bir dilin akrabalık ilişkilerini belirlemek ve tasnifini yapabilmek için temel söz varlıklarından yararlanmak önemli bir yoldur. Türk lehçelerinde vücut organlarının adlandırılması bu bakımdan ilgi çekici sonuçlar doğurabilir düşüncesinden hareketle yapılan bu incelemede yer yer köken bilgisi, şekil bilgisi ve ses bilgisiyle ilgili bilgilerden yararlanılmış ve değerli verilerin elde edilebileceği görülmüştür. Bu incelemeler sonucunda elde edilecek verilerin öncelikle bu lehçeleri konuşanların birbirini anlaması kolaylaşacak ve bu lehçelerin akrabalığı tezini de güçlendirecektir. İnsanlar kendilerinin ve hayvanların bedenlerinin birimlerine ve vücut parçalarına çeşitli adlar verir. Türk dilinin lehçelerinde organ adları bazen ortaklık bazen benzerlik bazen ise tamamen değişiklik gösterir. Coğrafî uzaklıkla birlikte farklılıkların ve değişimin arttığı görülür. Bu çalışmada Türk dilinin lehçeleri ile birlikte coğrafî yakınlıktan ve etkileşimden dolayı ele alınan organ adlarının Rusça karşılıkları da hazırlanan tabloda yer alır. Böylece Türkiye Türkçesi, Başkurt Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi, Kırgız Türkçesi, Özbek Türkçesi, Kazak Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Tatar Türkçesi, Uygur Türkçesi ve Rusça organ adlarının mukayesesi yapılmaktadır.