Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi

Modernleşmenin Mekânsal Dili: Sivas’ta 1940 Yılı Soğuk İklim Bölgeleri Tip Okul Projesinin Uygulandığı Okullar

Esra GÜNDOĞAN BALDIK — Tue, 16 Dec 2025 00:00:00 +0000

Türkiye’de yürütülen modernleşme politikaları, Cumhuriyet’in kuruluşuyla birlikte köktenci bir çağdaşlaşma politikasına dönüşmüştür. Özellikle eğitim alanında ortaya konulan büyük değişim ve dönüşüm, bu alanda sürdürülen yoğun bir inşa sürecini de beraberinde getirmiştir. Bu doğrultuda da ülke genelinde merkezi planlama yaklaşımları gündeme gelmiştir. Millî Mücadele’nin başladığı bir “Cumhuriyet Şehri” olarak kabul edilen Sivas için erken Cumhuriyet dönemi, ıslah edilen ve yeni kurulan birçok eğitim kurumu ile en parlak dönemlerden biri olmuştur. Özellikle Sivas’ın Yıldızeli ilçesinde kurulan Pamukpınar Köy Enstitüsü şehrin hem eğitim düzeyine hem de köylerde eğitim yapılarının artmasında önemli bir etkiye sahiptir. Bu bağlamda Sivas ili örneğinde “soğuk iklim bölgeleri tip proje” anlayışıyla inşa edilen erken Cumhuriyet dönemi okul yapılarının değerlendirilmesi, dönemin “eğitim mimarisi” özelinde modernleşme hareketlerini ortaya koyması bakımından önemlidir. Araştırmanın amacı, Sivas merkez ile Divriği ve Yıldızeli ilçelerinde tespit edilen dört adet tip proje okul örneğinin mimari özelliklerinin tespit edilerek yerel bağlamda modernleşme ideolojilerine katkısını ortaya koymaktır.

Afetlere Hazırlıkta Aile İçi Eğitim ve Okul Programlarının Katkısı: Hakkâri Örneği

Fırat EROL — Tue, 16 Dec 2025 00:00:00 +0000

Afetlere hazırlık sürecinde bireylerin bilgi, tutum ve davranışlarının şekillenmesinde aile ve
eğitim kurumlarının belirleyici rolleri bulunmaktadır. Özellikle afet risklerinin yüksek olduğu
Hakkâri gibi bölgelerde, aile içi eğitim ve okul temelli programlar, afet bilincinin geliştirilmesi ve
toplumsal dayanıklılığın artırılması açısından kritik öneme sahiptir. Bu çalışmada, Hakkâri ili
örneğinde aile içi eğitim ve okul programlarının afetlere hazırlık düzeyine katkıları nitel olarak
incelenmiştir. Araştırmanın deseni, fenomenoloji, örneklemesi amaçlı örnekleme, veri analizleri
ise betimsel ve tematik analizlere dayanmaktadır. Buradan hareketle çalışmada, Hakkâri ilinde
farklı yaş gruplarını kapsayan öğrenci ve ailelerin yanı sıra öğretmen ve veli görüşleri ile toplam
30 katılımcıyla nitel görüşmeler yapılarak veriler toplanmış ve MAXQDA24 programı ile analiz
edilmiştir. Elde edilen bulgular, aile içinde afet farkındalığına yönelik yapılan bilgilendirmelerin
çocuk ve gençlerin hazırlık davranışlarını olumlu etkilediğini; okul programlarının ise özellikle
temel afet bilgisi, tahliye tatbikatları ve acil durum planları konusunda öğrencilerin farkındalık
ve güven duygusunu artırdığını göstermektedir. Bununla birlikte Hakkâri ilinde, afet eğitimi
uygulamalarının bölgesel farklılıklara yeterince uyarlanmadığı, aile- okul iş birliğinin süreklilik
arz etmediği ve bölge, etnik köken ile aile kültürünün afet bilinci açısından doğrudan ilişkili
olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca Hakkâri ili örneği üzerinden elde edilen veriler doğrultusunda,
afetlere hazırlıkta aile içi eğitim ve okul programlarının birbirini tamamlayan unsurlar olduğu
ortaya çıkmıştır. Öte yandan çalışmada, kente dair daha etkin bir afet yönetimi için yerel
ihtiyaçların tespiti, hazırlık aşamalarının tamamlanması, aile içi afet bilinci, duyarlılık ve
bütüncül afet eğitim programlarının geliştirilmesi önerilmektedir.

Aydınlama ve Osmanlı’da Modern Eğitimin Gelişim Süreci

Yusuf ALTUNBAŞ — Tue, 16 Dec 2025 00:00:00 +0000

Bu çalışma, Aydınlanma dönemi ile Osmanlı’da modern eğitimin gelişim sürecini
değerlendirmek amacıyla yapılmıştır. Aydınlanma, özgürlük ve bireysel haklar çerçevesinde Batı dünyasının sosyal ve kültürel değerlerini şekillendiren bir fikir hareketidir. Bu fikir hareketi, eğitim sistemine de yansımış ve eğitimin zorunlu, laik ve kamusal bir niteliğe bürünmesini sağlamıştır. Modern eğitim, yalnızca bireylere bilgi ve beceri kazandırmakla sınırlı kalmamış, aynı zamanda toplumsal düzenin sürekliliğini sağlama ve siyasal meşruiyeti güçlendirme işlevini de üstlenmiştir. Aydınlanma düşünürleri, eğitim sistemini bireyin özgürleşmesi ve aklını kullanarak toplum içinde etkin bir rol almasını sağlayacak önemli bir araç olarak kullanmışlardır.
Aydınlanmanın eğitim anlayışı bireysel özgürlüğü, bilimsel düşünceyi ve toplumsal ilerlemeyi
teşvik etmiş, modern eğitim sistemleri bu idealler doğrultusunda şekillendirilmiştir. Bu dönüşüm süreci, günümüzün eğitim getirilerinin temel taşlarını oluşturmuş ve ulus-devletlerin vatandaş yetiştirme politikalarına yön vermesini sağlamıştır. Osmanlı eğitim tarihini Aydınlanma düşüncesinin etkileri bağlamında ele alan bu çalışma, Avrupa’da eğitimin özgürleşmesinin ve dini otoritelerin denetiminden çıkışının, dönemin içsel dinamikleriyle mümkün olduğunu ortaya koymaktadır. Batı’da başlayan modernleşme sürecinin yalnızca Avrupa’yı değil, Osmanlı İmparatorluğu’nu da içine alarak küresel ölçekte dönüştürücü bir harekete evrildiği vurgulanmaktadır. Bu çalışma, nitel bir araştırma yaklaşımıyla hazırlanmış olup, Aydınlanma düşüncesinin eğitim anlayışı ile Osmanlı’da modern eğitimin gelişim süreci arasındaki ilişki tarihsel ve felsefi çözümleme yöntemiyle incelenmiştir.

Peyami Safa’nın Dokuzuncu Hariciye Koğuşu’ndaki Karanlık Dehlizleri Keşfetmek

Zeynep KANTARCI BİNGÖL — Tue, 16 Dec 2025 00:00:00 +0000

Bu çalışma, Peyami Safa’nın (1899–1961) Dokuzuncu Hariciye Koğuşu adlı romanında metafor
kullanımını ve özellikle “dehliz” imgesinin psikolojik işlevini incelemektedir. Romanda
metaforlar, başkahramanın hastalık, acı, korku ve yalnızlık gibi yoğun duygularını
somutlaştırmak amacıyla kullanılmaktadır. Hastalığın düşmanlaştırılması, acının kişileştirilmesi ve mekânların psikolojik simgelere dönüştürülmesi, anlatının duygusal derinliğini artıran temel anlatım stratejileridir. “Dehliz” metaforu ise hem hastane mekânının karanlık ve belirsiz atmosferini hem de karakterin iç dünyasındaki çıkmazları temsil eden zengin anlam örgüsüne bir sembol olarak öne çıkmaktadır. Eserin otobiyografik niteliği, anlatılan ruhsal ve fiziksel acıların gerçeklik duygusunu güçlendirmektedir. Peyami Safa, bireyin içsel çatışmalarını psikolojik çözümlemeler aracılığıyla görünür kılarak Türk romanında iç dünya anlatımının gelişimine önemli katkı sağlamaktadır. Çalışma, romandaki metaforların yalnızca estetik birer araç olmadığını; aynı zamanda karakterin varoluşsal mücadelesini, umut arayışını ve ben–öteki karşılaşmalarını derinleştiren işlevsel unsurlar olarak kurgulandığını ortaya koymaktadır.