Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi

Strateji, Uyum ve Direniş Bağlamında Ataerkil Pazarlık

Ayşe AYDIN — 2025-11-06

Ataerkil pazarlık kavramı, cinsiyet rejimlerinin işleyişini çözümlemede kuramsal ve ampirik
araştırmalara yön veren analitik bir araç özelliği taşımaktadır. Çalışma, bu bağlamda, kavramın
kadın çalışmalarındaki işlevine odaklanmakta; hak temelli cinsiyet eşitsizliklerinin yalnızca
ortaya konmasını değil, aynı zamanda giderilmesine yönelik kuramsal bir çerçeve sunmadaki
potansiyelini tartışmaktadır. Derleme niteliğinde olan çalışma, literatür taramasına
dayanmaktadır. “Toplumsal cinsiyet”, “ataerki”, “ataerkil pazarlık”, “kadın stratejileri”, “kadın
istihdamı” gibi anahtar kelimelerle ulaşılan yayınlar arasından, ataerkil pazarlık kavramını
analiz birimi olarak ele alan sekiz akademik makale incelenmiştir. 2009–2024 yılları arasında
yayımlanan çalışmalar; Çin, Türkiye, Bangladeş, Kanada, Nijerya, Güney Afrika ve Nepal’de
gerçekleştirilen saha araştırmalarına dayanmaktadır. Literatür, ataerkil yapılarda kadın ve
erkek öznelliklerinin nasıl kurulduğunu, güç ilişkilerinin nasıl sürdürüldüğünü ve kadınların
geliştirdikleri stratejik müzakere biçimlerini ortaya koymaktadır. Sonuç olarak çalışma, ataerkil
pazarlık kavramının yalnızca açıklayıcı bir kategori değil, aynı zamanda toplumsal cinsiyet
eşitsizliklerine yönelik eleştirel ve dönüştürücü bir perspektif geliştirmeye imkân tanıyan
kuramsal bir zemin sunduğunu göstermektedir.

Ahlaki Olanın Toplumsal Olandan Ayrımı: Piaget ve Kohlberg'ten Sosyal Alan Kuramına

Melike ACAR — 2025-11-06

Bu makale, Sosyal Alan Kuramını (Turiel, 1983; 2002) temel alarak ahlaki, toplumsal-geleneksel
ve kişisel-psikolojik alanların epistemik ölçütlerle ayrımını açıklığa kavuşturmayı
amaçlamaktadır. Ahlaki alanın zarar, hak ve adalet gibi genellenebilir ve otoriteden bağımsız
ilkelere; toplumsal-geleneksel alanın otorite, kural ve uzlaşıya; kişisel alanın ise özerk tercihlere
dayandığı ampirik olarak tutarlı bir biçimde gösterilmiştir. Makalenin birinci bölümünde, Piaget
ve Kohlberg’in yapısal-gelişimsel, evre temelli yaklaşımları doğru konumlandırılarak, Türkçe
alanyazındaki katı, doğrusal evre varsayımı, “genetik epistemoloji”nin biyolojik indirgemecilikle
eşitlenmesi ve içerik ve bağlamın göz ardı edilmesi gibi yanlış okumalar kısaca düzeltildi.
Ardından alana özgü ayrımın dayandığı ölçütler—otoriteye ve kurala bağlılık, genellenebilirlik,
kişisel özerklik—sistematik olarak tanımlandı. Türkçe alanyazında kuramın “Toplumsal Alan
Kuramı” diye çevrilmesi ve social/societal/toplumsal terimlerinin birbirinin yerine kullanılması,
kuramsal bütünlüğü zedeleyen bir terminoloji sorunu olarak tartışılmıştır. Son olarak,
ölçekleştirme eğilimine karşı, yarı-yapılandırılmış görüşmelerle gerekçe analizinin kuramla
yöntemsel uyumu savunulur. İkinci bölümde ise 1975–2025 arasındaki Sosyal Alan Kuramı
araştırmaları üç başlık altında kısaca derlenmiştir: (1) alanlar arası koordinasyon (2) grup
süreçleri, akran dışlaması ve eşitsizlik bağlamında yargıların farklılaşması; (3) eğitim
uygulamalarına yansımalar (kapsayıcı eğitim uygulamaları, hak ve adalet dilinin
güçlendirilmesi). Makale, kuramın doğru anlaşılması ve uygulanması için kavramsal netlik
sağlamayı ve Türkçe yazındaki terminolojik karışıklıkları gidermeyi amaçlar. Böylece sosyal alan
ayrımlarının araştırma tasarımına ve veri yorumuna doğrudan yön vermesi hedeflenmektedir.

Platon’da Varlık Kavramı ve İslâm Felsefesindeki Yansımaları

Ahmet BOZYİĞİT — 2025-11-06

Felsefenin en kadim meselelerinden biri olan varlık kavramı, düşünce tarihi boyunca varlığın
tanımı, ilkesi, türleri, başlangıcı ve sona erip eremeyeceği gibi sorular temelinde tartışılmıştır.
Tartışmalar boyunca varlığın mahiyeti, hep felsefi düşüncenin merkezinde yer almaya devam
etmiştir. Varlığın anlamı, niteliği ve ontolojik konumu üzerine yapılan sorgulamalar, felsefenin
gelişiminde belirleyici olmuştur. İlkçağ filozoflarından Platon, varlığı idealar dünyası ekseninde
değerlendirmiş ve onu duyusal dünyanın ötesinde, değişmez ve kalıcı bir gerçeklik olarak
tanımlamıştır. Platon’a göre idealar, gerçek anlamda var olandır; duyusal dünyadaki varlıklar ise
sürekli değişim ve oluş içinde olduklarından tam anlamıyla var değildir. İslam filozofları Kindî,
Fârâbî ve İbn Sînâ ise bu anlayışı geliştirerek, varlığı zorunlu ve mümkün varlık ayrımıyla ele
almış, varlık-mahiyet ilişkisi üzerinde durmuşlardır. Bu metafizik yaklaşım, sonraki dönemlerde
hem İslam düşüncesinde hem de Batı felsefesinde etkili olmuştur. Bu çalışmada, varlık
kavramının tarihsel-felsefi gelişimi, Platon’un varlık anlayışı ve bu anlayışın İslam filozofları
üzerindeki etkileri ele alınacaktır.

Sanat Tıp İlişkisi Üzerine: Göz Hastalıklarının Koruyucu Azizesi Santa Lucy (Lucia) Örneği

Derya UZUN AYDIN — 2025-11-06

Makale çalışmalarında kimi zaman okunan bir kitaptan, bir makaleden, izlenen filmlerden vb.
konulardan ilham alındığına tanıklık edilmektedir. Örneğin dijital bir film platformunda izlenen
bir sinema filmi buna örnek teşkil etmiştir. Bu filmde, kurgusal anlatı içerisinde yer alan bir resmi
görüp onu araştırmakla bu çalışmaya başlanmıştır. Filmdeki resim Azize Lucy (Lucia)ya aittir.
Kimdir bu azize ve bu resim neyi anlatmaktadır? Azize ile ilgili yapılan çalışmalarda kendisine,
özellikle yabancı kaynaklarda ve hatta göz hastalıkları ile ilgili dergilerdeki sembolik anlatılara
rastlamış olmak ise dikkate değer bulunmuştur. Bu amaçla yola çıkarak, azizenin hayatı,
efsaneleri ve özellikle de tıpla ilişkili sembolik anlatımlara, ikonografik bağlamda araştırmalara
ağırlık verilir. Bu noktada bu çalışmanın sanat tarihi literatürüne de kazandırılması gerekliliği
düşünülmüştür. Nihayetinde azizenin tek başına ele alındığı Türkçe sanat kaynaklarının ve
anlatılarının olmadığı gözlemlenmiştir. Bunun akabinde bu çalışmayı yapmanın önemi bir kez
daha anlaşılmıştır. Lucy’nin efsaneleri; çekeceği çileler ve özellikle gözle ilgili olan efsanesi
çalışmanın ana temasını oluşturmuştur.

Hicri Divanı’nda Çiçekler

Ahmet Selman YİĞİT — 2025-11-06

Klasik Türk şiiri estetiğinde çiçekler, şiir dilinin ve hayal dünyasının en temel ve en zengin
motiflerinden biridir. Şairler, çiçeklerin estetik özelliklerini gerçekçi gözlemlerle şiirlerine
taşımış, ancak bu gözlemleri soyutlamalar, semboller ve edebi sanatlar aracılığıyla
derinleştirmişlerdir. Özellikle teşbih ve istiare sanatlarında çiçekler, soyut duygu ve kavramları
somutlaştırarak anlatımı zenginleştirir ve okuyucunun zihninde güçlü imgeler yaratır. Bu sayede
çiçekler, şiire sadece görsel bir güzellik katmakla kalmaz, aynı zamanda sanatsal ifade gücünü
de büyük ölçüde artırır. Bu bağlamda incelediğimiz Hicri Divanı’nda, şairin sanat kabiliyetini
dışa vururken çiçeklerden fazlasıyla faydalandığı örnekleriyle ortaya konulmuştur. Çiçeklerin
divan şiirine en büyük katkısı, sevgilinin güzelliğini ve aşk temasını ifade etmede üstlendikleri
merkezi roldür. Şiirlerde en sık kullanılan gül, lale, sümbül, nergis, menekşe, erguvan ve yasemin
çiçekleri, sevgilinin farklı güzellik unsurlarıyla özdeşleşmiştir. Şair Hicri’nin, şairlik hüneri ile
hayal dünyasında yoğurduğu benzetmeler, sevgilinin hayali ve idealize edilmiş portresini nasıl
oluşturduğu bu çalışmada irdelenmiştir.