Cenap Şahabettin’in Avrupa Mektupları Eserinin Coğrafya ve Edebiyat Disiplini Bağlamında Analizi

Özet

Coğrafya, insan-tabiat ve insan-mekân arasındaki ilişkiyi ele alan bir disiplindir. Bu sebeple insanoğlu eski çağlardan günümüze kadar dünyayı keşfetmeyi amaç edinmiş, bu doğrultuda gezme, görme, tanıma faaliyetlerini gerçekleştirmiştir. Gezi yazıları bu cihetle dikkate değer eserlerdendir. Bu araştırmada Osmanlı döneminin önemli hekim, yazar, şair ve gazetecilerinden biri olan Cenap Şahabettin’in Osmanlı dışındaki Avrupa topraklarını (Bulgaristan, Romanya, Macaristan, Avusturya, Çekoslovakya, Almanya ve Hollanda) gezerken tuttuğu notlar ele alınmıştır. Cenap Şahabettin 1917-1918 tarihleri arasındaki gezilerde edindiği gözlemlerini-etütlerini “Avrupa Mektupları” adı altında Tasviri Efkâr gazetesinde her hafta bir mektup (gezi notu) şeklinde yayımlamıştır. Bilhassa Avrupa ile Osmanlının nüfus, yerleşme, kentleşme, sanayi, tarım ve fiziki coğrafya açısından karşılaştırılması önemlidir. Cenap Şahabettin’in gözlemleri Avrupa’nın geçmişi ile bugünü karşılaştırma açısından önemli bilgiler vermektedir. Cenap Şahabettin’in Avrupa Mektupları eserinin coğrafya ve edebiyat disiplini bağlamında ele alındığı bu araştırma, nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. Eser detaylı olarak incelenmiş ve içerik analizine tabi tutulmuş, kodlar ve kategoriler oluşturularak tablolar halinde sunulmuştur. Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre Cenap Şahabettin’in “Avrupa Mektupları” adlı eseri, edebi açıdan sade bir dil ile yazılmış, Avrupa’nın geçmişine ışık tutmuş, Avrupa coğrafyasını tanımaya katkı sağlamış bir kaynaktır. Eser içerisinde, tespit edilen coğrafi kavramlara bakıldığında coğrafyanın beşerî, fiziki, ekonomik ve bölgesel alt dallarından kelime ve kavramların farklı sıklıklarda tekrarlanan bir yapısının olduğu görülür. Bunlar içinde ise en yüksek oranda Alman (Cermen), Almanya, şehir, Viyana, köy, Bulgar, Tuna, Romanya, ekonomi, toprak, tarım ve çiftçi (rençber) kavramları ön plana çıkmaktadır. Bu modern gezi yazısı yüzyıl önceki Avrupa’nın adeta fotoğrafını çekmiş ve Avrupa’nın bugünü ile kıyaslamada önemli bir kaynak teşkil ettiği için Avrupa coğrafyasını tanıma ve anlama bakımından Coğrafya ve Edebiyat derslerinde kaynak eser olarak önerilmektedir.