Batı ve Rus Tipi Bireyselleşme Bağlamında A. Griboyedov’un Akıldan Bela Adlı Eseri

Özet

Bu çalışmada öncelikle Batı ve Rus medeniyetinin Orta Çağ’dan 19.yüzyıla değin Rönesans, Aydınlanma Çağı gibi temel tarihsel kültürel dinamikler bağlamında geçirdiği dönüşüm ve bu dönüşümün yarattığı bireyselleşme türleri ele alınmıştır. Ardından elde edilen veriler ışığında A. Griboyedov’un Akıldan Bela (Горе от ума) adlı eserinde Batı ve Rus tipi bireyselleşme ana kahraman Çatski ve bir bütün olarak karşısında yer alan Famusov dünyası olarak adlandırılan kahramanlar bağlamında değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Çalışmamız kapsamında disiplinler arası yöntemle bireysellik olgusu çerçevesinde sosyolojikfelsefi düşüncenin edebiyattaki yansıması örneklendirilmeye çalışılmıştır. Bu çerçevede Batı ve Rus medeniyetini birbirinden ayıran pek çok faktör olmasıyla beraber birey ve bireysellik olguları bağlamında Hıristiyanlığın önemli bir dönemeci oluşturduğu görülmüş ve Orta Çağ’da iki medeniyette de bireyselleşmenin Hıristiyan değerler etrafında biçimlendiği anlaşılmıştır. Rönesans ve Aydınlanma, Batı dünyasında birey kültünün merkeze yerleştiği bir dünya yaratırken Rusya bu sürece ancak 18. yüzyılda Çar I. Petro reformlarıyla dâhil olabilmiştir. Ne var ki dışarıdan dikteyle dayatılan reformlarla büyük ölçüde başarı sağlanmış olsa da çarpık bir birey olgusunun ortaya çıktığı yeni bir toplumsal yapı ortaya çıkmıştır. Ancak 18.yüzyılda Petro reformları ve 19. yüzyıldaki tarihsel toplumsal koşulların ardışıklığı bağlamında Rusya’nın da Batı ile benzer bir medeniyet yoluna girdiği görülür. Yaratıcılığı çağın koşulları içinde biçimlenen Griboyedov, akıl sahibi, dünyayı değiştirme, özgürlük ve bireysellik düsturundan hareket eden aydınlanma bireyi olarak Çatski’yi betimler. Ancak Griboyedov’un kahramanı Çatski, Famusov dünyasıyla sembolleştirilen dünyada tutunmayı başaramaz. Bu noktadan hareketle çalışmamızda vardığımız temel sonuç; bireyselliğin yokluğuyla karakterize edilebilecek Famusov dünyasında Çatski’nin başarısızlığı kahramanın değil; Rusya’da bireyselliğin gelişiminin başarısızlığını ifade eder.