Sıra Dışı Bir Mülki İdare Amirliği Deneyimi: Atçalı Kel Mehmed Olayı Üzerine Bir Literatür Taraması

Özet

19. yüzyılda bir yandan Fransız İhtilali’nin etkisi diğer yandan yönetsel yapıdaki bozulmalar nedeniyle sık sık ayaklanmalar yaşanmıştır. Bu ayaklanmalar çeşitli reformların yapılması gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Reform süreci öncesinde çeşitli devlet görevlilerince yapılan incelemelerde, özellikle taşra idaresinde gözlemlenen sorunlara dikkat çekmiştir. Toprak rejimi ve mülki idari yapıdaki bozulmalar sadece farklı millet ve dindeki vatandaşları değil bütün Osmanlı vatandaşlarını olumsuz yönde etkileyerek ayaklanmaların çıkmasına sebep olmuştur. Atçalı Kel Mehmed olayı, mülki idari yapıdaki bozulmaya bir tepki olarak ortaya çıkmış bir ayaklanmadır. Fakat bu ayaklanmayı diğer ayaklanmalardan farklı kılan durum, Atçalı Kel Mehmed’in kısa süreli de olsa bir mülki amir (vali) gibi hareket etmesi, devlete bağlılığını bildirmesi ve yaptığı faaliyetler sonucunda halk tarafından destek görmesidir. Bu çalışmada Atçalı Kel Mehmed olayı, mülki idare amirliği çerçevesinde değerlendirilmiştir. Çalışmada, Osmanlı Devleti’nin toprak rejiminde ve idari yapıdaki bozulmaların taşra idaresine nasıl etki ettiği, Atçalı Kel Mehmed’in kısa süreli mülki idare amirliği deneyiminde sergilemiş olduğu tutum ve davranışların neden farklı olduğu, dönemin resmi mülki idare amirlerinin neden halk tarafından kabul görmediği, Atçalı Kel Mehmed’in halk nezdinde hangi davranışları sergilemesi sonucunda kabul gördüğü, dönemin mülki idare amirlerinden hangi noktalarda farklılık gösterdiği, yapılan literatür taraması ile incelenmiştir.