15. Yüzyıl Edirne Taş Köprüleri

Özet

Osmanlı Mimarlığı, 14. yüzyıldan 20.yüzyılının başlarına kadar uzanan; Erken dönem (14.yy- 15.yy), Klasik Dönem (15.yy-17.yy), Batılılaşma Dönemi (17.yy-19.yy) şeklindeki üç üslûpsal etkinlik sürecinde tarihin en zengin mimarlık repertuvarlarından birisini yaratmıştır. Üç kıtada geniş bir coğrafyada etkili olan Osmanlı mimarlığı, zaman içinde büyük değişimler geçirmiş ve kendini, hakim olduğu topraklar üzerinde gelmiş geçmiş tüm kültürlerin sentezini yaparak geliştirmiştir. Bu makalede konu edilecek olan köprü mimarlığı bu büyük mimarlık geleneğinin en önemli yapı tiplerinden birisidir. İmparatorluğun ilk yıllarından itibaren Avrupa’da bulunan topraklarında çok sayıda köprü yapılmıştır. Osmanlı devleti, bu topraklar üzerindeki küçüklü büyüklü akarsular üzerine yaptığı köprülerle Avrupa’ya açılmıştır. Bu incelemede; Osmanlı’nın bu erken yıllarında yaptığı en önemli köprüler arasında yer alan 15. yüzyıl Edirne köprüleri konu edilmektedir. Osmanlı Döneminde yeni köprülerin inşa edilmesi yanı sıra daha önceki dönemlere ait olanlarda onarılarak kullanılmıştır. Bu durum kültürlerin etkileşimi, eserin mimari özelliklerinin farklı bir bakış açısıyla yeniden yorumlanması gibi durumlara da olanak sağlar. Araştırma konusu olan köprülerin sıklıkla görüldüğü alanlar suyolları bakımından oldukça zengin olan bölgelerdir. Sadece büyük nehirler üzerinde değil daha küçük ve yerleşim içlerinde kalan dereler üzerinde de örnekler görülür. Osmanlı Döneminde önemli bir konumda bulunan Edirne nehirler yönünden zengin oluşuyla köprü mimarisi konusunda oldukça önemli örneklere sahiptir. Bu örneklere sadece şehir merkezinde değil ilçeler ve köylerde de rastlanır. Boyutları, mimari özellikleri, inşa edildikleri dönemler birbirinden farklı olan Edirne köprüleri günümüze çoğunluğu iyi ve sağlam durumda olarak ulaşmıştır. İncelenen köprüler bulundukları nehir, sahip oldukları göz sayısı, kemer biçimleri, süsleme anlayışları, günümüzdeki kullanımları gibi yönleriyle ele alınmıştır. Çalışma kapsamında Uzunköprü, Muradiye Taş Köprü, II. Beyazıd Köprüsü, Saraçhane Köprüsü ve Fatih Köprüsü incelenmiştir. Araştırmada kentin farklı noktalarında yer alan aynı yüzyıla ait örnekler arasındaki farklı ve ortak özellikler ortaya çıkarılmıştır.