Türk Modernleşmesi ve Sosyo-Ekonomik Strüktürün Dönüşümü: Cumhuriyetin İlk Yılları

Özet

Bu çalışmada Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında sosyo-ekonomik alandaki modernleşme
süreci; ekonomi biçiminin seçimi, yerli müteşebbis ve finansal kurumların oluşturulması, hukuk
ve laiklik alanındaki düzenlemeler, İslam’ın teolojileştirilmesi olmak üzere dört aşamada incelenmiştir. Şu şekilde bir sonuca varılmıştır: Cumhuriyet’in yönetimindeki Ankara Hükümeti,
ilk aşamada İzmir İktisat Kongresi’nde işaretleri verilen liberal ekonomi biçimini seçmekle işe
başlamıştır. Kongredeki konuşmasında Mustafa Kemal Paşa’nın vurguladığı şekilde yeni
bürokratik yapının merkezine “kişi çıkarı” konulmuştur. İkinci aşamada; yerli müteşebbisler
üretilerek ve İş Bankası kurularak, kapitalist batı ekonomisi ile eklemlenmek için temel itici
güçler oluşturulmuştur. Üçüncü aşamada; modern kapitalist ekonomik yapı ile bütünleşme
amacıyla batılı hukuk sistemi ve laiklik kabul edilmiştir. Böylece üretim faktörlerinin
mobilizasyonunu engelleyen din ve gelenek, kamusal ve ekonomik alanın dışına çekilerek
kapitalist üretim yapısına geçiş hızlandırılmıştır. Dördüncü aşamada ise; İslam, teolojileştirilerek,
toplumsal alandan uzaklaştırılmış ve bireylerin birer “Homo Economicus” olarak hareket
etmeleri desteklenmiştir.